gouda

Gouda was geen vestingstad in de Oude Hollandse Waterlinie. De verdediging van Gouda bestond enkel uit de Middeleeuwse ommuring, die in 1575 was uitgebreid met ravelijnen buiten de Potters- en Tiendewegspoort. Toch was Gouda van belang voor de waterlinie. Deze wandelroute verbindt plaatsen met gebeurtenissen in Rampjaar 1672 en illustreert de relatie tussen Gouda en de Oude Hollandse Waterlinie.

Wandelroute

Wilt u de wandelroute maken? Hier een korte uitleg hoe u de digitale routebeschrijving te zien krijgt:

• Klik met uw muis op deze downloadlink.
  Ook op de telefoon is het mogelijk om de website te openen. Druk daarvoor ook op de downloadlink.
• Als u de QR-code wilt gebruiken, kunt u deze met de telefooncamera scannen. Open de camera app en houdt de QR-code goed in beeld. Na een paar seconden ziet u, als het goed is, de website in beeld komen. Druk op de link, nu ziet u de route voor u.

• U kunt op de bezienswaardigheden drukken voor de audiofragmenten. Deze krijgt u ook automatisch te horen als u de wandelroute aflegt.

1. Startpunt is parkeerplaats Klein Amerika. In het parkje tegenover De Chocoladefabriek zijn in het stratenpatroon de contouren van het ravelijn buiten de Tiendewegspoort te zien.
2. Via de Tiendewegbrug de singel oversteken. Hier stond tot 1854 de Tiendewegspoort. Vanaf de brug is de noordelijker gelegen Blekersbrug te zien. Een voorganger van die brug verbond het ravelijn met de buitenwereld.
3. Sint-Jorisdoelen, het hoofdkwartier van de schutterij. Dit Doelengebouw werd in de 18^e eeuw gebouwd. In de Franse Tijd raakte het in ongebruik. Het oefenterrein achter het gebouw is goed te zien op de stadskaart die Blaeu ca. 1650 maakte, maar niet meer herkenbaar.
4. Terug richting de Tiendewegbrug, en dan rechtsaf het Houtmansplantsoen in. Het pad biedt zicht op de gebouwen buiten de singel. In december 1672 werd toestemming verleend om alle gebouwen tussen de Tiendewegspoort en de Hollandse IJssel te slopen. De stad werd zo voorbereid op een Franse aanval.
5. Rechts (west) staat Molen ’t Slot. De naam verwijst naar het in 1577 gesloopte kasteel, dat tussen de Haven en de Fluwelensingel gesitueerd was. De nu afgedamde singel beschikte in de 17^e eeuw over een kleine sluis, enkel voor gebruik door kleine lokale bootjes. Zo werden de sluizen aan de Haven en Turfsingel ontlast.
6. Rechtsaf over de Nieuwe Veerstal naar het Tolhuis. Voor het Tolhuis lag ingang van de Haven. Iets voorbij het Tolhuis begint de Westhaven. De Tolpoort die hier stond werd in juli 1672 geforceerd door bewoners van dorpen langs de Gouwe. Zij gijzelden het stadsbestuur en eisten dat het inlaten van water zou stoppen. Het water was nodig voor de inundatiegebieden van de waterlinie, maar zorgde ook voor ongewilde overstromingen. In deze episode werd het huis van burgemeester Gerard Cincq geplunderd. Dankzij een dreigende brief in naam van Willem III, geschreven door Gouwenaar Hiëronymus van Beverningk, dropen de boeren af.
7. Via de Veerstal richting IJsselhuis Museumhavencafé. Vlak voor de Mallegatsluis zijn de restanten van de Rotterdamse- of Dijkspoort te zien. In de 17^e eeuw lag de sluis 50 meter ten westen van de huidige sluis. Bij de sluis werden in 1672 tijdelijke verdedigingswerken aangelegd. De sluis was een belangrijk onderdeel van de vaarwegen tussen Rotterdam en Amsterdam.
8. Terug over de Veerstal naar de Westhaven. Westhaven 52 was het huis van Patriottenleider Cornelis de Lange. In 1787 was hij verantwoordelijk voor de aanhouding van Wilhelmina, prinses van Pruisen. Vanuit zijn post aan bij de Goejanverwellesluis werd de prinses teruggestuurd – ze mocht Holland niet in. De nasleep leidde tot een invasie. Daarbij riep de Pruisische koning Holland op om de waterlinie niet in te zetten. Hij kwam toch voorbereid: zijn leger beschikte over pontonbruggen, waarvan er één werd gebouwd bij Schoonhoven.
9. De Donkere Sluis is de oudste sluis van de stad. Reeds in 1308 werd de keersluis omgebouwd tot een volwaardige schutsluis. De Donkere Sluis vormde de spil in het web van sluizen waarmee Gouda de grachten ‘schuurde’. Men kon het opgespaarde hoge water vrij gericht door de stad laten stromen, waarmee de grachten werden gereinigd.
10. Het pand Turfmarkt 142 werd in 1667 gekocht door admiraal Jan den Haen. Hij nam deel aan zowel de Eerste, Tweede als Derde Engels-Nederlandse Oorlogen – en aan bekende zeeslagen als de Tocht naar Chatham (‘67), Solebay (‘72) en Kijkduin (‘73). Na het overlijden van Michiel de Ruyter hing de admiraalsvlag op De Haens schip Gouda. Enkele weken later kwam ook De Haen om het leven, tijdens Slag bij Palermo (‘76).
11. Het Hofje van Cincq (Nieuwehaven 246-270) werd in 1700 gesticht uit de nalatenschap van Cornelis Cincq, zoon van de genoemde burgemeester Gerard Cincq, wiens huis in 1672 werd geplunderd. Het wapen van deze invloedrijke regentenfamilie prijkt boven de toegangspoort.
12. Terug en linksaf de Korte Dwarsstraat in, dan rechtsaf het Regentesseplantsoen in naar de Kleiwegbrug. In juni 1672 kwam Willem III via de Kleiwegpoort de stad binnen. In ruil voor lovende woorden richting de bevolking over het stadsbestuur verkreeg hij steun voor zijn ambitie om stadhouder te worden. In december was de stemming anders. Toen verscheen hier Moïse Pain et Vin, bevelhebber van de post te Nieuwerbrug. Zijn troepen waren afgesneden door een Franse aanval op de waterlinie. Hij iedereen naar Gouda evacueren, wat gebeurde. Pain et Vin werd later geëxecuteerd voor het verlaten van zijn post. Hij werd begraven in de Sint-Janskerk.
13. Zuidwaarts over de Kleiweg en Hoogstraat naar de Markt. Markt 58 was in de 17^e eeuw herenlogement het Herthuis, de plaats waar het stadsbestuur gasten ontving. Zo ook tijdens het bezoek van Willem III. Na de officiële ontvangst werd hier een maaltijd geserveerd. Midden op de Markt staat het oude stadhuis. Hier vond in juli 1672 de gijzeling van het stadsbestuur plaats. Diezelfde regenten vergaderden er ook tientallen keren over de verdediging van de stad.
14. Via de Markt en Kerksteeg naar Achter de Kerk. De entree van de Sint-Janskerk. Binnen bevinden zich de Goudse Glazen, waaronder Glas 25 Het ontzet van Leiden (1603), waarop een inundatie in de Tachtigjarige Oorlog te zien is. Een bijzondere 17^e-eeuwse weergave van een inundatiegebied. In de kerk bevindt zich eveneens de grafkapel van Hiëronymus van Beverningk, de topdiplomaat wiens handtekening in 1678 een einde maakte aan de Hollandse Oorlog. Er is ook een herdenkingsbord van kapitein Swansbel, die in november 1672 sneuvelde in Ameide.
15. Het Goldapoortje geeft toegang tot de tuin van Museum Gouda. Hier beheert de archeologische vereniging Golda een expositie. Museum Gouda is gevestigd in het Sint-Catharinagasthuis. In 1672 werden hier zieken en gewonden uit posten langs de waterlinie opgevangen en verzorgd. In het museum is een zaal gewijd aan de 17^e-eeuwse schutterij van de stad.