Woerden

Woerden was in 1672 een van de weinige Hollandse steden die niet door de Oude Hollandse Waterlinie werd verdedigd. De gemeente bestaat uit de kernen Woerden, Harmelen, Kamerik en Zegveld en ligt in het Groene Hart. De vestingwerken van Woerden werden in de 18e eeuw uitgebreid en de stad maakte sindsdien deel uit van de Oude Hollandse Waterlinie.

Historie

Woerden circa 1700

Kom eens kijken naar deze prachtige stad, gelegen binnen het Groene Hart.

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog doorstond Woerden een beleg van 16 weken. Niet lang daarna werd de verdedigingsstructuur gemoderniseerd. De vijfhoekige omwalling bleef min of meer gehandhaafd, alleen bastions werden op de bestaande hoekpunten aangelegd. Ook het kasteel fungeerde daarbij als hoekbastion. In het begin van de 18de eeuw is een tweede en rondgaande wal met gracht, om de oude omwalling heen gelegd; een zogenaamde enveloppe. Deze brede buitengracht of singel bestaat nog altijd. Vestingstad Woerden vervulde een centrumfunctie in de Oude Hollandse Waterlinie. Na 1815 verloor het betekenis door de aanleg van de meer oostelijk gelegen Nieuwe Hollandse Waterlinie. De wallen en de fortificaties zijn na 1880 geslecht en voor andere doeleinden bestemd, zoals gemeentelijke nutsbedrijven, plantsoenen en begraafplaatsen.  In de binnenstad zijn militaire gebouwen als een arsenaal en een kazerne bewaard gebleven, evenals het oorspronkelijke 15de-eeuwse kasteel.

Het Kasteel

Het Kasteel van Woerden

Het kasteel van Woerden werd in 1410 door Jan van Beieren gebouwd. De oudste afbeeldingen stammen uit omstreeks 1500 waarop te zien is, dat de torens nog boven de rest van het gebouw uitsteken. Tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten, de Tachtigjarige Oorlog, het Rampjaar 1672 en de Franse bezetting onder Napoleon was het kasteel ondermeer de zetel van de baljuw van Woerden, huisvesting van een garnizoen, een gevangenis en vanaf 1872 een Centraal Magazijn van het ministerie van Oorlog. Vanaf 1985 is het kasteel als kantoor gebruikt en sinds 2007 heeft het gebouw verschillende publieke functies, zoals horeca en wonen. Tegenover het kasteel ligt het Exercitieveld, waar het garnizoen van Woerden oefende. En achter het Kasteel ligt het zogenaamde Defensie-eiland, met diverse magazijnen en werkplaatsen van het ministerie van Oorlog. Het merendeel van die gebouwen heeft intussen plaats moeten maken voor moderne appartementen.

Arsenaal en Kazerne

Arsenaal

Het huidige kerkplein is nog redelijk jong. Toch is het ontegenzeggelijk de oude kern van Woerden met karakteristieke gebouwen die de open ruimte omzomen. Onder het Kerkplein zijn restanten van het Romeinse castellum Laurium in de bodem gevonden. Rechts van de Petruskerk staat het oude raadhuis waarin nu het Stadsmuseum gevestigd is. Na de Franse bezetting van 1672/73 werd Woerden ingericht als vesting- en garnizoensstad. Er werden in verband met eventuele nieuwe internationale conflicten verschillende militaire gebouwen neergezet. Aan het Kerkplein zien we het Arsenaal, dat in zijn huidige vorm dateert van 1762. Daarvoor heeft op dezelfde plek een zogeheten ‘magazijn’ gestaan voor opslag en reparatie van wapens en overig militair materiaal. Tegenover de kerk staat de voormalige Kazerne, in 1790 gebouwd in het kader van de versterking van de Oude Hollandse Waterlinie.

De haven van Woerden

De haven van Woerden is ontstaan na de opheffing van de Oude Hollandse Waterlinie. De rand van de oude stad veranderde ingrijpend toen de wallen en vestingwerken werden afgebroken. De stadspoorten verdwenen en ook de singels werden voor een deel gedempt. Aan de haven, die aanvankelijk dienst deed als losplaats voor vee en kaas, werden vanaf 1890 voorname huizen gebouwd. Aan de overzijde van de haven, aan de Westdam, werd in 1888 een gebouw in neorenaissancestijl opgetrokken dat tot 1994 dienst deed als stadhuis.

Stadsmuseum Woerden

De Parijse brug

De Parijse brug ligt over de buitengracht van de vroegere, dubbele omwalling van Woerden. De Van Kempensingel volgt het bochtige verloop van die omwalling. Het is daarom een ideale plek om een beeld te krijgen van de vestingwerken en singels van Woerden. Vanaf de brug naar het westen gezien staat de watertoren op het terrein van de eerste wal, het retranchement. Daar is later het Westdampark aangelegd, met o.a. een Joodse begraafplaats.

Fort Kruipin en Fort Oranje

Midden 18e eeuw ontstonden internationale spanningen; de Fransen belegerden Maastricht en veroverden Bergen op Zoom. Het gevaar kwam uit het oosten en dat leidde in 1747-1748 tot de aanleg van twee nieuwe forten aan de oostkant van Woerden: Fort Oranje (ook wel de Vrijheid genoemd) aan de zuidkant en het Fort Kruipin aan de noordkant van de Rijn. Deze forten moesten de oostelijke toegangen langs de Oude Rijn bewaken. Van deze verdedigingswerken is nu niets meer over maar vanuit de lucht zijn de omtrekken van de forten nog waar te nemen.

Woerden bezoeken?

Wandel het waterlinieommetje van circa 4,5 km om een goed idee van de vestingstad te krijgen.

Ook zijn er twee fietsroutes die Woerden aandoen, de Rampjaar fietsroute en de Prins Willem III fietsroute Rijnstraat en Voorstraat zijn autovrije winkelstraatjes en op het Kerkplein is het heerlijk vertoeven met een gevarieerd horeca aanbod. Op woensdagochtend is er markt.

Voor meer informatie op:

Voor meer informatie over het gebied, neem een kijkje op: www.groenehart.nl

Volg ons op sociale media

Contact

Oude Hollandse Waterlinie

De spannendste waterlinie van Nederland was ooit de meest succesvolle linie van Nederland. Nu vormt de Oude Hollandse Waterlinie een prachtig en uniek cultureel watererfgoed met vestingsteden, molens en gemalen, bruggen, sluizen en waterkeringen. De moeite waard om te bezoeken, beleven en beheren.


© 2022 Stichting Oude Hollandse Waterlinie. Alle rechten voorbehouden. | Contact