Fietsroute Archeologie – Verborgen schatten

Praktische informatie 

• De route heeft geen vast begin– en eindpunt.
• Bezoekt u de regio per trein, dan kunt u een OVfiets huren. Vanwege het beschikbare aantal kunt u dit het beste doen in Gouda of Woerden. Fietsenwinkels langs de route bieden eveneens de mogelijkheid om een fiets of een e-bike te huren.
• De meeste bevinden zich in de buitenlucht en hebben geen openingstijden. Molens, musea en ook Fort Wierickerschans zijn echter niet altijd te bezoeken. Controleer de openingstijden voordat u op reis gaat.

Streekproducten 
Langs de route vindt u op diverse plaatsen winkels en boerderijen waar u streekproducten kunt aanschaffen. Bij Kaasboerderij van Eijk aan de Vlist kunt u zelfs echte ‘Oude Hollandse Waterlinie’-kaas kopen!

Fietsroute  35/50/60 km

Fietst u liever zonder uw telefoon, dan kunt u  de PDF-versie hier downloaden.

Wilt u de fietsroute maken? Hier een korte uitleg hoe u de digitale routebeschrijving te zien krijgt:

• Klik met uw muis op deze downloadlink.
  Ook op de telefoon is het mogelijk om de website te openen. Druk daarvoor ook op de downloadlink.
• Als u de QR-code wilt gebruiken, kunt u deze met de telefooncamera scannen. Open de camera app en houdt de QR-code goed in beeld. Na een paar seconden ziet u, als het goed is, de website in beeld komen. Druk op de link, nu ziet u de route voor u.

• U kunt op de bezienswaardigheden drukken voor de audiofragmenten. Deze krijgt u ook automatisch te horen als u de fietsroute aflegt.

1. Kleiwegpoort, bij deze noordelijke stadspoort ontving het stadsbestuur van Gouda in juni 1672 Willem III van Oranje. De vijf stadspoorten van Gouda zijn in de negentiende eeuw gesloopt. Bij archeologisch onderzoek zijn resten van de poorten, zoals muren, vloeren en aangrenzende stadsmuren, gevonden. Bij de Rotterdamse Poort aan de Veerstal zijn deze contouren zichtbaar gemaakt.
2. Statensluis, deze grote sluis ten westen van Gouda werd tijdens de Tachtigjarige Oorlog aangelegd om militaire transporten eenvoudiger te maken. In 1672 was het een cruciale inlaat voor het water dat het Rijnland onder water moest zetten. De huidige sluis werd in de achttiende eeuw gebouwd. De komende jaren wordt historisch en archeologisch onderzoek verricht naar de voormalige Statensluis.
3. IJsseldijk, door de dijk tussen Haastrecht en Gouda af te graven moest het eenvoudig worden deze te doorbreken. De Krimpenerwaard kon dan snel onder water worden gezet. De Goudse beambten die moesten toezien op de werkzaamheden werden door boeren uit Stolwijk gegijzeld, en de Krimpenerwaard bleef droog.
4. Een echte inundatie Waterberging Hooge Boezem bij Haastrecht staat regelmatig onder water. In 1672 was dat ook zo; het water dat uit de Lek in de Lopikerwaard stroomde beschermde de steden Gouda en Schoonhoven tegen een Franse aanval. De waterberging is tegenwoordig verdeeld in diverse zones, waar verschillende natuurtypen worden ontwikkeld.
5. Hoenkoop, de Nederlandse soldaten bij Hekendorp werden geleid door de initiatiefrijke graaf van Horne. Hij zette met beschietingen en overvallen druk op de Fransen in Oudewater, waarbij ook in de buurt van Hoenkoop schermutselingen plaatsvonden. Zijn versterkingen waren tijdelijk en hebben weinig sporen nagelaten. Op de zuidelijker gelegen Koeneschans zijn bij archeologisch onderzoek wel resten van bakstenen bebouwing gevonden. Er stond daar een klein huis.
6. Vesting aan de Hollandsche Ijssel. In de Middeleeuwen had Oudewater een stenen stadsmuur; resten hiervan zijn op verschillende plekken gevonden. De aarden vestingwallen van na 1672 en 1740 hebben minder sporen nagelaten, maar archeologisch onderzoek in de Sint Janstraat heeft de contouren van het bastion gedeeltelijk ontwaard.
7. Goejanverwellesluis, water uit de Hollandsche IJssel werd gebruikt om het land tussen de Wierickes onder water te zetten. De polders ten noorden van de Oude Rijn werden eveneens vanuit Hekendorp en Gouda geïnundeerd. Om de sluis te beschermen werden diverse verdedigingswerken gebouwd. Lang na het Rampjaar werd hier, in 1787, prinses Wilhelmina van Pruisen ondergebracht door Patriotten die haar de toegang tot Holland hadden ontzegd.
8. Was Driebruggen onderdeel van de Waterlinie? Dat is niet zeker! Archeologisch onderzoek is vaak gebaseerd op historisch onderzoek, bijvoorbeeld naar de locatie van verdwenen bebouwing. Soms levert dat niet genoeg informatie op. In 1674 gaf stadhouder Willem III opdracht om ‘de schans’ bij Driebruggen af te breken, maar verder is maar zeer weinig bekend over deze schans. Er is meer historische informatie nodig voordat archeologisch onderzoek zinvol is.
9. Hof van Waarder De voormalige commanderij van de Johannieter Orde werd in 1672 verwoest door Franse militairen. Vanaf 1321 had de Orde hier ruim 200 hectare in beheer; de commandeur was vaak ook pastoor van Waarder. Boerderijen in de omgeving van het bezette Woerden hadden lange tijd te maken met Fransen die op zoek waren naar etenswaar, hout en ander materiaal. Op het terrein van het voormalige hof zijn in de loop der jaren diverse oude gebruiksvoorwerpen gevonden.
10. Woerden was in 1672 een van de weinige Hollandse steden die in handen viel van de Fransen. Het belandde hierdoor aan de ‘verkeerde’ kant van de Oude Hollandse Waterlinie. In oktober 1672 deed Willem III een poging om Woerden te veroveren, maar deze aanval op de stad mislukte. De stad raakte hierbij zwaar beschadigd; om hulp te krijgen uit Utrecht hadden de Fransen een vuur aangestoken in de toren van de Petruskerk. Al snel stonden de toren, kerk en vele andere gebouwen in brand.Nieuwerbrug 1672 is een gratis app voor Android en iOS telefoons. Digitale reconstructies van de schansen, video’s over het Rampjaar en 360-graden beelden van de huidige en de zeventiende-eeuwse situatie brengen de Waterlinie bij Nieuwerbrug tot leven. De app beschikt ook over een VR-optie. Op de website hoofdkwartier1672.nl vindt u meer informatie.
11. Fort Wierickerschans is een uitstekend bewaard voorbeeld van de zeventiende-eeuwse vestingbouw. Tijdens werkzaamheden aan het terrein worden af en toe oude voorwerpen gevonden. Het fort werd gebouwd na de Franse aanval over de bevroren Waterlinie in december 1672. Het fort moest herhaling voorkomen. Archeologisch onderzoek heeft aangetoond dat hier een Romeinse grensweg lag. In de nabije Put van Broekhoven is zelfs een Romeinse helm gevonden. Romeinse limes en Hollandse Waterlinie liggen hier in elkaars verlengde.Fort Wierickerschans is het enige fort van de Oude Hollandse Waterlinie dat na 1815 niet is afgebroken of is opgenomen in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het heeft hierdoor zijn originele vorm behouden. Het fort is vrij toegankelijk van maandag t/m vrijdag tussen 9.00 en 16.00. Zie fortwierickerschans.nl voor de meest recente informatie over het fort.
12. Zwammerdam werd in december 1672 onder de voet gelopen door Franse soldaten. Na een moeizame tocht door het bevroren polderland reageerden de Fransen zich af op de bevolking. Aan de dorpskerk is te zien hoe groot de verwoesting was: de nieuwbouw heeft een andere kleur. Ten noorden van Zwammerdam bevinden zich de resten van een kleine schans met de weemoedige naam Altelaat (zie kaart). De Prinsendijk aan de Enkele Wiericke brak in januari 1673 door. De polders tussen de Waterlinie en de Gouwe hadden daardoor maandenlang te maken met wateroverlast. Een deel van dit gebied is door latere vervening veranderd in de Reeuwijkse Plassen.

Klik hier voor de vaarroute in PDF.