De Ronde Venen

Het gebied De Ronde Venen is ontstaan door de turfwinning en inpoldering. Rond het gebied liggen de rivieren de Kromme Mijdrecht, de Amstel, de Waver, de Winkel, de Angstel en de Aa. Deze wateren vormen een bijna gesloten, ronde cirkel, wat de wijze van ontginning en verkaveling heeft bepaald.

Historie

De Ronde Venen circa 1665 (Rijksmuseum)

De Ronde Venen bestaat uit de dorpen Mijdrecht, Wilnis, Vinkeveen en Abcoude. Hier is uiteraard niet sprake van een vestingstad. De Ronde Venen ligt in de Oude Hollandse Waterlinie en is een ‘inundatiegemeente’. Er zijn nauwelijks fysieke verdedigingswerken (meer) te vinden die ons aan de ruim driehonderd jaar oude linie doen denken. Eeuwenoude riviertjes en waterwerken als sluizen, kades en dijken e.d. zijn natuurlijk wel belangrijke overblijfselen, maar deze springen minder in het oog. Het gaat bij deze gemeente meer om de geschiedenis en de verhalen: het immaterieel en archeologisch erfgoed.

Het Waterliniepad voert door de verschillende dorpen van de Ronde Venen; een mooie manier om eens kennis te maken met deze gemeente.

Rond de Ronde Venen beschrijven de rivieren de Kromme Mijdrecht, de bovenloop van de Amstel, de Waver, de Winkel, de Angstel en de Aa een bijna gesloten cirkel, die de verkaveling en de wijze van ontginnen heeft bepaald.

Van de eerste ontginningen moet men zich niet te veel voorstellen. Men probeerde tot het centrum van het gebied door te dringen door de aanleg van met stammetjes verstevigde wegen (zuwen) en door het veenland te ontwateren. Voor de ontwatering werden lange brede geulen gegraven die direct of indirect afwaterden op de Kromme Mijdrecht.

Die ontwateringsgeulen werden naar het centrum van het veengebied gegraven, waardoor een stervormige verkaveling ontstond, vandaar de naam ‘Ronde Venen’. Alle watergangen waren gericht naar het midden. In dit midden waren de kavels het smalst, naar de buitenrand van de cirkel werden ze breder.

Het Rampjaar, de Ronde Venen geïnundeerd

In juni en juli van het jaar 1672 werd inderhaast een gebied van Muiden tot Gorinchem onder water gezet om de oprukkende vijandelijke legers tot staan te brengen. In de polders rond de Kromme Mijdrecht en de Amstel en aan de westelijke kant van de Vecht probeerde men een laag water van zo’n 50 cm in te laten. Te weinig diepte om met een boot te kunnen varen en te hoog om met wapentuig te doorwaden. Alleen via de dijken kon men zich nog verplaatsen. Daar waar rivieren of dijken elkaar kruisten werd een bemande post of een kleine schans opgeworpen. Namens als ‘de Schans’ in Vinkeveen herinneren daar nog aan.

Als de inundatie via de sluizen niet snel genoeg verliep stak men zonder pardon dijken en kades door. Burgers, bestuurders en tegenspartelende boeren die hun vee en bedrijf niet achter wilden laten werden desnoods met harde hand gedwongen mee te werken. De mensen aan de ‘verkeerde kant van de linie’ gingen een moeilijke tijd tegemoet.

5 november 1672

Waverveen anno 2020
Gezicht op Waverveen, J.C. Philips, 1736 (Rijksmuseum)

In november 1672 vond in Waverveen een drama plaats. Het gebeuren is uitvoerig opgetekend in een kerkboek door ooggetuige Dominee Selijns. De Franse gouverneur sommeerde Waverveen om ‘10 scheepen hoy, elck van 20 voeder, tot Uytrecht te leeveren, op bijgevoegde straffen, dat ’t gantsche dorp geplündert en gebrandt soude worden’. Men gaf geen gehoor aan het bevel, gesterkt door het feit dat bij het dorp een zogenaamde ‘uitlegger’ lag gestationeerd. Een uitlegger is een binnenscheepje met gewapende soldaten en geschut. De misrekening had rampzalige gevolgen. Vanuit Breukelen trokken de Fransen 400 man sterk over de dijken via Vinkeveen naar Waverveen. De enkel wachtpost en schans zijn met weinig tegenstand onder de voet gelopen. De uitlegger werd na een fel gevecht veroverd en de dominee schrijft: ’t schreuwen, pionderen en branden is met geen penne uyt te drucken. 59 huysen zijn verbrant . Ettelijcke huyslieden zijn dootgeschooten, verdroncken.

Waverveen is niet het enige dorp dat tijdens de bezetting dit lot onderging. Er zijn vele prenten bekend van Romeyn de Hooghe die de wreedheden van de vijand vastlegde.

Een gemeente, twee waterlinies

Er ligt nog een waterlinie in de Ronde Venen: de Stelling van Amsterdam (1880-1920). In Abcoude is het oudste fort van deze waterlinie te vinden. En er zijn er meer: Fort aan de Winkel, Fort in de Botshol, Fort Waver-Amstel, Fort bij Uithoorn. In tegenstelling tot de Oude Hollandse Waterlinie heeft deze linie echter nooit dienst gedaan.

Kijk voor meer informatie op:

Voor meer informatie over het gebied, neem een kijkje op: www.groenehart.nl

Volg ons op sociale media

Contact

Oude Hollandse Waterlinie

De spannendste waterlinie van Nederland was ooit de meest succesvolle linie van Nederland. Nu vormt de Oude Hollandse Waterlinie een prachtig en uniek cultureel watererfgoed met vestingsteden, molens en gemalen, bruggen, sluizen en waterkeringen. De moeite waard om te bezoeken, beleven en beheren.


© 2022 Stichting Oude Hollandse Waterlinie. Alle rechten voorbehouden. | Contact