Vianen

In Vrijstad Vianen, gelegen in het hart van Nederland, vinden historie, groen en water elkaar. Toen de familie Van Brederode vanaf 1414 de scepter over Vianen ging zwaaien, brak hier een bloeiperiode aan. In die tijd was Vianen een welvarende stad en tegelijkertijd staat. Vianen was een vrijstad, een vluchtplaats voor ‘vreemdelingen met geld’.

Historie

Vianen circa 1652 (Rijksmuseum)

Kom eens kijken naar deze prachtige stad, gelegen binnen het Groene Hart.

In 1355 en 1336 gaf Willem van Duivenvoorde, de heer van Vianen, het plaatsje stadsrechten en begon de ontwikkeling tot vestingstad. De graaf van Holland vond het namelijk nodig dat op deze strategische plek een versterkte nederzetting lag.

Vestingwerken

Van Duivenvoorde voorzag Vianen daarom van verdedigingswerken: muren, waltorens en ronddelen, alles met kijk- en schietsleuven. Elk verdedigingswerk had een poort: de Lekpoort in het noorden, aan de oostkant de Oostpoort, in het zuiden de Landpoort en de Hofpoort in het westen. De Lek- en de Landpoort dienden bovendien als gevangenis. Buiten de muren liet de heer van Vianen een gracht graven. Het middeleeuwse stratenplan is nu nog steeds zichtbaar binnen de omwalling van de stad.

De stad is dus in haar geheel ommuurd geweest met enkele poorten. Slechts delen van die ommuring zijn bewaard gebleven. Een klein stukje stadsmuur loopt aan de westkant van de stad aan tegen de bebouwing aan het Hofplein. Fragmenten zijn ook aan de noord- en oostkant waar te nemen. Van de stadspoorten resteert alleen de Lekpoort.

De Hofpoort bleef als laatste over van Batestein, een prachtig 15de-eeuws kasteel gebouwd door Gijsbert van Beusichem, heer van Vianen. Later is het overgegaan in handen van de Brederodes. De deels dichtgeslibte stadsgracht is in 1937 weer opengegraven.

Egbert van der Poel (1664)

Inundatie en schermutselingen

Vianen lag in de zogenaamde 1ste kom van de waterlinie: Vijf-Heerenlanden en de Alblasserwaard zijn in juni 1672 onder water gezet waardoor Vianen alleen via de hooggelegen Lekdijk en het Vreeswijkse veer bereikbaar was. Iets meer naar het westen had het Staatse leger bij Sluis een verdedigingswerk aangelegd om daar de sluizen te bewaken. Omdat Vianen ‘neutraal’ was en de vijand niets in de weg legde, kon een bataljon Franse infanterie op 26 november 1672 ongehinderd vanuit Utrecht via Vianen naar Sluis en Ameide oprukken. Ze deden bij Sluis een stormaanval op de versterking en ondanks dat ‘uitleggers’ (kanonneerboten) die op de Lek lagen, dapper vuur gaven, trok de vijand verder op naar Ameide en stak het in brand. Ook de vijf molens bij Sluis die buitendijks stonden, gingen in vlammen op. Na de plundering is de vijand diezelfde nacht weer teruggetrokken naar Utrecht.

De inundatie duurde nog tot eind 1673, zodat twee jaar lang niets van het land kon worden geoogst. De droogmaking ging niet vlot omdat de molens en het voorgemaal bij Sluis verwoest waren. Door de zeer bedroevende financiële toestand kon Vianen niet voldoen aan de vereiste bijdrage in de algemene lasten van het Staatse leger. Herhaaldelijk moest men om uitstel of afstel vragen en het gevolg was dat, toen Wolfert van Brederode zich in de vergadering van de Staten van Holland in 1677 Souverein van Vianen en Ameide noemde, men hem toebeet, ‘dat hij zich maar liever van deze titel moest onthouden’.

Wolfert van Brederode (Rijksmuseum)

Ook de Viaanse neutraliteit van 1672 zal bij die venijnige opmerking mede een rol hebben gespeeld. In 1678 dreef Holland zijn wil door wat het heffen van extra belastingen betrof en zond een deurwaarder. Hij keerde echter met lege handen terug. Het geduld van de Staten raakte op en vier compagnieën, infanterie en twee escadrons ruiters trokken naar Vianen om het te bezetten. De zwakke en ziekelijke heer van Brederode en de ingezetenen moesten toen wel buigen en zo werden de belastingen alsnog afgedwongen. Onder deze weinig roemvolle omstandigheden stierf de laatste mannelijke Brederode, de Heer van Vianen.

Schuilkerk

Naast een aantal interessante historische gebouwen in Vianen, zoals bijvoorbeeld het 15de-eeuwse stadhuis, is in het Stedelijk Museum een zogenaamde schuilkerk te vinden. De kerk dateert van omstreeks 1650. Met de invoering van de Reformatie werd de uitoefening van de rooms-katholieke eredienst door de calvinistische overheid verboden. Het gevolg hiervan was dat rooms-katholieke gelovigen zich genoodzaakt zagen hun missen in het ‘geheim’ op te dragen. Dit gebeurde vooral bij particulieren aan huis. Zo ontstonden in ons land tal van schuilkerken.

Vianen bezoeken?

Beleef de historie in Vrijstad Vianen en haar prachtige natuurgebied de Zouweboezem.

Kijk voor meer informatie op:

Voor meer informatie over het gebied, neem een kijkje op: groenehart.nl

Volg ons op sociale media

Contact

Oude Hollandse Waterlinie

De spannendste waterlinie van Nederland was ooit de meest succesvolle linie van Nederland. Nu vormt de Oude Hollandse Waterlinie een prachtig en uniek cultureel watererfgoed met vestingsteden, molens en gemalen, bruggen, sluizen en waterkeringen. De moeite waard om te bezoeken, beleven en beheren.


© 2022 Stichting Oude Hollandse Waterlinie. Alle rechten voorbehouden. | Contact