Nieuwersluis

Nieuwersluis is een kleine plaats in de gemeente Stichtse Vecht. Het ligt halverwege Loenen en Breukelen en is gebouwd rondom een sluis tussen de Vecht en de Angstel. Nieuwersluis lag in 1672 vóór de Oude Hollandse Waterlinie. Dat veranderde in mei 1673 toen het werd heroverd, versterkt en er nieuwe inundaties rondom het dorp kwamen. Voortaan maakte Nieuwersluis deel uit van de Oude Hollandse Waterlinie. In 1849 werd het huidige Fort Nieuwersluis gebouwd als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Historie

Nieuwersluis 1790

Kom eens kijken naar deze prachtige steden, gelegen binnen het Groene Hart.

Tot en met het Rampjaar 1672 was Nieuwersluis een dorp gelegen aan de Vecht met hoofdzakelijk een verkeersfunctie. Direct daarna is er in het kader van de waterlinie een zogenaamd gebastioneerd fort verrezen: een hoge wal met voornamelijk bastions. In een tweede uitvoering in de 18de eeuw is een zelfde principe aangehouden. Er is toen om de vesting een brede gracht gegraven met aan de buitenkant weer het bekende zig-zag patroon. De functie van de vesting was de strategisch belangrijke sluis in de Vecht te bewaken. Er is weinig van de oude vesting is bewaard gebleven, maar het grondpatroon van de omwallingen en grachten aan beide zijden van de Vecht is nog zichtbaar. Met het huidige fort, uit de tijd van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, en een 19de eeuwse kazerne heeft Nieuwersluis nog altijd een wat militaire uitstraling.

Militaire strafgevangenis

Militaire gebouwen

Nabij de ophaalbrug over de Vecht ligt de in neoclassicistische stijl gebouwde Pupillenschool uit 1877, met gevelopschriften Trouw tot in den Dood en Eer aan de Wapens. Daarnaast staat een loods uit 1877 en een blokje kazernewoningen in dezelfde stijl. Achter de Pupillenschool ligt het hoofdgebouw, de Koning Willem III-kazerne, in 1880 gebouwd als opleidingsinstituut voor onderofficieren. De kazerne wordt gebruikt als penitentiaire inrichting en is dan ook niet toegankelijk voor het publiek. Iets verderop ligt de monumentale directeurswoning behorende bij de Pupillenschool. De bocht in de Mijndensedijk loopt parallel met het restant van de 17e-eeuwse vestinggracht. Nog een paar met de waterlinie verbonden gebouwen in Nieuwersluis zijn onder meer het Arsenaal uit 1793 en een grijs gepleisterde affuitloods voor de artillerie.

Vestinggracht

Strategisch knooppunt

De bruggen en sluizen geven aan dat de vesting Nieuwersluis een strategisch knooppunt was. Vlakbij de karakteristieke ophaalbrug ligt in de Vecht de Damsluis. Bij oorlogsdreiging werd de Vecht hier met schotbalken afgedamd. Tussen Utrecht en de Damsluis kon zodoende het waterpeil worden opgehoogd. Het water kon dan sneller worden ingelaten in de aanliggende polders om zo de opmars van de vijand naar de hoofdstad Amsterdam te belemmeren. De bebouwing in de oorspronkelijke vesting is geconcentreerd rond het inundatie- annex schutsluisje in de Nieuwe Wetering. Deze werd in de 15e eeuw gegraven tussen Vecht en Angstel om de verbinding met Amsterdam te bekorten. Het niveauverschil tussen beide rivieren werd overbrugd door een aanvankelijk eenvoudige waterwerk: de Nije Sluse, waaraan het huidige Nieuwersluis zijn naam dankt. In 1527 werd het sluisje vervangen door een sluiskom met vaste bodem en twee optrekbare schutten. In het begin van de 17e eeuw kwamen er sluisdeuren.

Fort Nieuwersluis

Het Fort

In de 19e eeuw wordt Fort Nieuwersluis onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze linie beschermde in de 19e eeuw de steden in Utrecht en Holland. Halverwege de negentiende eeuw is op Fort Nieuwersluis een torenfort gebouwd; nu een mooie overwinteringsplek voor vleermuizen, waaronder de zeldzame baardvleermuis. Rond 1880 zijn aarden wallen, geschutsopstellingen, een bomvrije kazerne en drie remises toegevoegd. Ten tijde van de Koude Oorlog was het fort een commandopost van de BB (Bescherming Bevolking). Oude wandkaarten herinneren aan deze periode. Het fort is op bepaalde dagen opengesteld voor het publiek.

Buitenplaatsen

In de 17e en 18e eeuw kochten rijke Amsterdamse patriciërs en regenten graag een stuk grond langs de Vecht om daar een buitenplaats te laten aanleggen die kon dienen als zomerverblijf. Rond Nieuwersluis ligt de grootste aaneengesloten keten van landgoederen. Veel landhuizen zijn in Franse stijl gebouwd. Kenmerkend zijn de theekoepeltjes aan de rivier. Daarin bedreef men destijds het extravagante, dure theedrinken, ten overstaan van voorbijvarende reizigers. De aan elkaar grenzende buitenplaatsen Rupelmonde, Sterreschans en Over-Holland zijn de overgebleven landgoederen van wat de Mennistenhemel genoemd werd. De eigenaren daarvan waren vaak Mennisten of Doopsgezinden. Vanaf de overkant van de Vecht of vanaf de rivier zijn de landhuizen goed te zien. De buitenplaatsen Sterreschans en Over-Holland zijn zowel vanaf de Straatweg als vanaf het pad langs het Amsterdam-Rijnkanaal te bereiken. Vrij wandelen is hier toegestaan.

Nieuwersluis bezoeken?

Wandel het waterlinieommetje van circa 6 km om een goed idee van de restanten van het militair verleden te krijgen.

Kijk voor meer informatie op:

Voor meer informatie over het gebied, neem een kijkje op: groenehart.nl

Volg ons op sociale media

Contact

Oude Hollandse Waterlinie

De spannendste waterlinie van Nederland was ooit de meest succesvolle linie van Nederland. Nu vormt de Oude Hollandse Waterlinie een prachtig en uniek cultureel watererfgoed met vestingsteden, molens en gemalen, bruggen, sluizen en waterkeringen. De moeite waard om te bezoeken, beleven en beheren.


© 2022 Stichting Oude Hollandse Waterlinie. Alle rechten voorbehouden. | Contact